Sisels recepten: Peren met kugel

Hoe vaak had ze het gehoord. Peren met kugel, alsof het om een toverspreuk ging. Hoe vaak had ze safta er naar gevraagd, maar nooit meer dan een vaag antwoord gekregen, het recept wist haar grootmoeder niet en eigenlijk deden ze dat bij haar thuis niet. Wat niet? Peren met kugel. En daar liet Sisel het dan meestal bij.

Hoe kon ze haar grootmoeder dwingen te vertellen over een tijd die safta in het verdomhoekje van haar brein had verstopt. Voor de oorlog was taboe, in de oorlog taboe en tijdens de onderduik het allergrootste taboe. Daar sprak ze heel zelden over. Genoeg met dat Jiddische gedoe, er was een nieuwe tijd aangebroken, waarvan ze dacht dat ze het van zich af kon schudden, alles en iedereen die ze verloren was, vermoord in de gaskamers. Na de onderduik toen alle vier de kinderen waren teruggekomen, wilde ze het lot niet tarten en nooit meer als Jood bestempeld worden.

Sisel had dus nog nooit peren met kugel geproefd, maar het was wel safta geweest, die hoe dan ook, in haar, de nieuwe generatie, een zaadje had gepland, waar Sisel later hemel en aarde voor zou bewegen om uit te zoeken wie ze was, maar vooral hoe het proefde, de smaken van haar grootmoeder, zowel de met gulle hand aan haar nagelaten gewone Hollandse keuken als de verboden gerechten uit safta’s jeugd.

Kugel en strudel, het apenstaartje, appeltaartje, dat Sisel pas veel later in haar leven tegenkwam, waren safta’s keukentaboes. En toen de jonge vriend stierf en precies een week later haar safta, toen was haar verleden afgesneden. Haar moeder was slechts vijf jaar toen ze terugkwam van de duik, toen was het al voorbij, alle warmte en jiddishkeit. Zij had andere recepten van safta geleerd, arretje cake met Delfia. Voor Sisel klonk het al net zo exotisch, maar de kugel won het aan geheimzinnigheid. Het verrukkelijkste en meest ultieme gerecht van een Jodin, behalve kippensoep natuurlijk, maar die kent iedereen.

Sisel vond het recept later terug bij de moeder van haar dode vriend. Toen ze een, bij de copyrette gebundeld, stapeltje kopij, haar eerste joodse kookboek, met veel liefde, maar ook plechtig, overhandigd kreeg, NoordHollands mediene kookboek uit januari 1988. Geheimen uit de joodse keuken, waar toen nauwelijks boeken van waren. En alleen Berthe Meijer weleens werd genoemd. Al lang uit druk en zelfs bij de Slegte of de Kookboekhandel in de Runstraat niet terug te vinden.
Jaren daarvoor kreeg je het nog weleens cadeau bij een abonnement op het Nieuw Israëlitisch Weekblad, maar dat was voor Sisels familie een keuken te ver. Die waren niet openlijk geabonneerd op een Joods krantje, nooit meer hun naam op een Jodenlijst of in de administratie.

Kugel met peren, had Bloeme getikt op een ouderwetse typmachine, in haar bijdrage aan het boekje. Wat vreemd, dacht Sisel. Safta zei altijd peren met kugel. En weer later toen Sisel een cursus kosher koken deed, was ze er achter gekomen hoe verrukkelijk het smaakte, de kugel van haar grootmoeder. Maar ook dat safta gelijk had, pan op het oliestel, eerst de peren, dan de kugel die eigenlijk geen deeg maar beslag was (dat draderig aan de lepel moet blijven hangen).
Toen had ze de meest geheime smaak van haar leven geproefd. En het daarna nooit meer gemaakt, uit een raar soort solidariteit met safta en het verwoeste leven. Maar safta’s dubbelpits oliestel bestond nog, hoog opgetast in kookboekenkast van Sisels keuken, die wel wist, aan je lot kun je niet ontkomen.

Jezzebel,
Tussen water en water

Later meer