Nerveus naar elkaar lachend staan we met z’n viertjes onzeker voor een gebouwtje ergens diep in het armoedige zuiden van Tel Aviv. Mijn Grote Liefde, mijn moeder en mijn aller beste vriendin. Hier staan we dan, met z’n viertjes. Ik kijk naar de afgebladderde verf op de deurpost en naar de roest op de ijzeren leuning langs het trapje omhoog.
Als het maar wel schoon is, denk ik voor de zoveelste keer. Ik heb dit adres van mijn buurmeisje gekregen. Maar ook zij is hier nooit meer geweest, na die ene keer.
Het lijkt uitgestorven. Alleen in de synagoge er naast brandt een lichtje, zie ik door het glas-in-lood raampje hoog boven de gesloten deur. Hier staan we dan. Dit moment… Als ik er onderuit had gekund, dan had ik hier nu nooit naar dit lelijke pand gekeken. Hier had ik eigenlijk niet zoveel zin in.
Mijn haar is nog nat van de lange, lange minuten die ik thuis al onder de douche heb gestaan. En alweer dwalen mijn ogen naar de grauwe muren van het gebouw waar het pleisterwerk op sommige plekken helemaal verdwenen is. Eens moet het glanzend wit geweest zijn. Hoe oud zou het zijn? Wanneer was dit de trots van de buurt? De plek waar jonge vrouwen de hele dag met opgewonden schitterende ogen, zenuwachtig met elkaar kwebbelend naar binnen liepen om als een koningin weer naar buiten te komen. De koningin van hun huis.
Vertwijfeld vraag ik me af of ik het adres wel goed heb opgeschreven. Of de mevrouw aan de telefoon me wel goed begrepen heeft. Mijn Hebreeuws is niet zo goed en je moet er echt je best voor doen, om mij te begrijpen. En het is ook een ongebruikelijke dag. Zo aan het einde van deze Joodse herdenkdag.
Als ik me maar niet vergist heb. Als ik maar wel de tijd goed heb opgeschreven.
We gaan op het trappetje zitten in de laatste zonnestralen van die dag. We zeggen niet veel meer tegen elkaar en wachten af.
Ik ben alvast oplossingen aan het bedenken voor het geval de mevrouw niet komt. Die kans zit er altijd in. In Israël moet je altijd een tweede optie achter de hand hebben. Er kan zomaar iets tussenkomen. Afspraken zijn hier alles behalve heilig.
Opeens breekt het klamme zweet me uit en de paniek doet mijn maag draaien. Als zij niet komt, gaat het vanavond niet meer lukken. Dat weet ik nu al. Want ik kan niemand bereiken op het einde van deze zware gedenkdag.
Morgenochtend heel vroeg zou ik misschien krap een uurtje armslag hebben. Maar hoe regel ik dat dan weer.
Laat ze me in godsnaam wel begrepen hebben. Laat haar gewoon een beetje laat zijn, omdat de kinderen thuis jengelen. Weken heb ik tegen dit moment aangehikt. Mijn vriendinnen hebben me voor van alles gewaarschuwd. Let er vooral op dat het schoon is, kreeg ik steeds opnieuw op het hart gedrukt. Afschuwelijke, vernederende verhalen heb ik gehoord. Ik wil dit niet. Maar ik kan er niet onderuit. Dit moet. Waar blijft ze!
Ik probeer me te concentreren op het mooie van dit moment. Hier ben ik met mijn aller beste vriendin, niet Joods. Met mijn moeder, wel Joods, en zij heeft ook geen idee wat me te wachten staat. Mijn oma heeft het haar niet doorgegeven, liever wilde ze niet praten, behalve als ze zich versprak, als ze het had over peren met kugel, ik ga je er over vertellen. Al die schatten die zij me gaf in haar drift uit te wissen en te vergeten.
Hier sta ik met de liefde van mijn leven, de man met wie ik morgenmiddag trouw. Ook hij heeft geen enkel benul van wat er gaat gebeuren. Zo is hij niet opgevoed. Hier lachen ze een beetje besmuikt om, bij hem thuis. Barbaars, noemen ze het. Maar bij hem thuis, in Californië wordt er dan ook getrouwd in de “tempel”. En hier, in dit land, zijn de enige twee tempels ooit, zo’n tweeduizend jaar geleden verwoest.
Dat zal trouwens wel de reden zijn waarom de mevrouw zo laat is. Want uitgerekend vandaag, de dag dat die totale vernietiging herdacht wordt, door de hele dag te vasten, is het alles behalve gebruikelijk om hier te zijn.
Toen ik belde voor een afspraak zei ze eerst dat het onmogelijk was, vandaag. Maar ik heb haar uitgelegd dat dit niet mijn idee is. Dit hebben die fijne rabbijnen van haar bedacht. Sterker nog, door hen zal er morgen helemaal geen bruiloft zijn als ik dit niet vanavond voor elkaar krijg.
Dit is al de tweede keer dat mijn huwelijk wankelt nog voordat het goed en wel begonnen is. Want als zij niet komt, oi va voi… als zij niet komt.
Amsterdam,
Jezzebel
Art: Arie Aroch, Agripas Street
Wel een zenuwachtige toestand. Ik vind het wel een goed idee dat het op een vastendag gebeurt.
Vertel eens K, als je wilt, waarom vind je dat een goed idee?
Ik ga het je allemaal heel precies vertellen, hoe het ging en hoe het was, maar ik ben benieuwd waarom jij denkt dat het een goed idee is om naar het mikwe te gaan op een vastendag.
Omdat het een spiritueel gebruik is. Het is beter voor het etherisch lichaam als het fysieke lichaam licht is, dus weinig voedsel heeft gehad.
In het Jodendom is dat niet gebruikelijk, maar ik begrijp wat je zegt, ik zou alleen graag willen horen waarom.
Als je de lagere, fysieke, natuur van de mens in contact wil brengen met de hogere, goddelijke, natuur is dit makkelijker als het fysiek lichaam zo min mogelijk belast is. Eten is belasting voor het fysieke lichaam. Daarmee wordt contact met het Hogere bemoeilijkt. Een periode van Vasten zoals gebruikelijk in meerdere godsdienstige tradities is daarop gebasseerd. Hoe zuiverder het lichaam, hoe beter het contact met het Goddelijke.
Hi K,
In het Jodendom zijn er vier vastendagen, de vastendag van Esther, van Gedalja, Tisha Be’av en Jom Kipoer.
Vier hevige treurdagen, waar je niet dichter bij God bent, maar juist alles dat stoffelijk en vergankelijk is herdenkt. De verwoesting van de eerste en tweede Tempel wordt herdacht op Tisha Be’av, de negende van de maand Av, dat was de dag waar ik mee te maken had.
Meestal valt die dag ergens in juni.
Het is de herdenking van die verwoesting en alle mensen die daar bij het leven lieten.
Als je naar synagoge gaat wordt er niet gezongen, er wordt niet gesproken met elkaar en zelfs geen groeten uitgewisseld.
Negen shabatot daarna (negen weken op shabat) worden de gebeden van troost uitgesproken en de woorden van profeet Jeremia aangehaald, hij die al het leed van de wereld heeft meegemaakt.
Shabat is in het Jodendom bij uitstek de dag dat je het dichtst bij God bent, het is verboden op die dag te vasten.
En ook het mikwe is een plek waar de mens ‘goddelijk’ beschouwd wordt, namelijk aan de vooravond van het scheppen van een nieuwe wereld.
Op het moment dat de vrouw immers thuiskomt en zij met haar man de liefde deelt, kan dat het begin zijn van een nieuw universum.
Het is niet gebruikelijk op die dag te vasten.
@K, ik heb het nog even precies opgezocht, er zijn in totaal zes vastendagen inclusief Jom Kipoer.
Er is de 17e tammoez, de dag dat de Romeinen een bres sloegen in de muren van Jeruzalem, 70 jaar na de gewone jaartelling.
Volgens de overlevering zou Mozes op die dag de stenen tafels hebben verbrijzeld.
Als deze dag op een shabat valt, wordt de vastendag doorgeschoven naar de volgende zondag.
De negende van Av herdenking van de verwoesting van zowel de eerste als de tweede tempel
De vastendag van Gedalja herdenking van de moord op Gedalja een lid van de koninklijke familie van het rijk Juda, zijn moord leidt tot verdere maatregelen tegen de Joden.
Tien Tewet de dag dat Neboekadnezar van Babylonië het beleg sloeg voor Jeruzalem in 586 voor de gewone jaartelling.
En de Vastendag van Esther, de dag dat Esther vastte en het lot van de Joden in haar handen neemt. Ten gevolge van haar bemiddeling werden de Joden in Perzië op Poeriem gered. Deze dag wordt gehouden vóór Poeriem en wordt vervroegd naar donderdag als deze op shabat zou vallen.
En tenslotte Jom Kipoer de zwaarste van alle vastendagen.
Bron: Wegwijs in het Jodendom door Chaim Pearl en Reuben S. Brookes, vertaald door Dr. Henriëtte Boas en Dr. Ya’acov Colthof.
Dag Jezz, dag K, wat leer ik veel van jullie beiden! Ik meng me niet in deze discussie, maar ik wil jullie graag wijzen op het boekje
‘Als wind en rook’ (1950) van Josepha Mendels
(1902-1995). Zij beschrijft hoe in Nederland het leven verliep in een Joods huwelijk waarin de een alle riten en rituelen opvolgde, verinnerlijke en de ander daar wat minder in was. Het is een schitterend verhaal, niet zo erg lang. Het is met een fijn tekenpotlood geschreven en niet met een romantisch dikke kwast, veel oog voor detail in gemoedstoestand, voor vereenzaming en innerlijke strijd. De schrijfster is niet zo bekend, ik weet ook niet of je dit boek nog kan kopen. De link naar de digitale nederlandse bibliotheek voor de Nederlandse letteren is: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=mend001
@Yolande, oeh, bedankt, die link ga ik straks even volgen en uitpluizen, dat klinkt als iets dat zeer de moeite waard is, misschien is het nog ergens te krijgen, ik ga er eens mijn best voor doen. 🙂
Dankjewel. 🙂
De vragen die bij mij even naar voren kwamen zijn beantwoord in je antwoorden naar K.
Mooi stuk Jezz.
Voor de rest weet je het wel…
Ik ben hier graag…..
XScram
Goeiemorgen Jezz. Bedankt voor je uitleg! Nu begrijp ik ook waarom ik in voorgaande blogs je zienswijze niet kon volgen. Dit is heel verhelderend.
Thanks Scram 🙂
Ik geloof dat mensen dit toch niet zo erg interessant vinden, misschien is het te technisch of ‘te ver van mijn bed’. Ik ga er nog eens over nadenken, dank voor je steun. 🙂
@K, jij ook erg bedankt, (ik zag je net over het hoofd blijkbaar) het is fijn als iemand je de gelegenheid geeft om het uit te leggen.
Je kunt niet alles in een stukje proppen en als iemand dan een vraag stelt dan is het fijn om het er nog eens over te hebben.
Thanks 🙂
Reactie is geredigeerd
Het mooie van jouw verhaal is, dat jij er met je moeder en beste vriendin was. Weet je, toen mijn zoon trouwde ging ik samen met anderen mee met mijn schoondochter naar het mikwe. Onze handen werden beschilderd met henna en er werd gejoeld door de vrouwen, het was een feest! Mijn eigen mikwe ervaring stond daar heel eenzaam tegenover, maar dit was prachtig.
Lieve Gingy,
Wat ben ik blij dat je me dit vertelt, ik kan het me zo voorstellen, hoe eenzaam het voor je geweest moet zijn, ik voelde me ook zo verloren.
En weet je, ik vond het moeilijk om het mijn beste vriendin te vragen. Ik was zo bang dat ze niet wilde en geen nee zou durven zeggen.
Maar het was heel bijzonder, ik zal het je vertellen, in vele lagen, hoe het was en hoe het ging, en nu ik het na al die jaren weer vertel, raakt het me opnieuw tot op de bodem van mijn ziel.
Het was zo ingrijpend, zo ongelooflijk mooi, alles dat het was, al die armetierigheid, wat was het rijk.
Och, wat heb ik veel geleerd, van al die prachtige riten en symbolen en iedereen die ik vastklampte om me te vertellen, hoe dat ging en hoe dat moest.
Shabat Shalom Lieverd.
@Yolande, ik heb de link gevolgd, wat een prachtig stuk, en nu ga ik inderdaad proberen of ik nog ergens een boekje van Josepha kan vinden.
Ik houd van haar stijl! Wat een lef heeft zij. En dat voor die tijd. Och, je maakt me ongelooflijk blij hiermee, daar wilde ik je nog even voor bedanken. 🙂
Zo goed, om weer te herbeleven wat je geraakt heeft in eerdere jaren. En wat moeilijk om alle lagen te zien en te vertellen aan anderen. Je hebt een talent om juist die woorden te gebruiken die anderen raken, je maakt het deelbaar! Dank je.